REFAH PARTİSİ’Nİ ANLAMAK 2: RP, kentli bir partidir

11.04.1994 Milliyet

RP, KENTLİ BİR PARTİDİR
 
27 Mart 1994 yerel seçimlerinde RP resmi olmayan kesin sonuçlara göre, il genel meclisi seçimlerinde toplam 5 milyon 340 bin 969 oy aldı. Oy oranını yüzde 19.0’a çıkartarak, 6 büyükşehir, 22 il, 92 ilçe ve 207 beldede, toplam 327 belediye başkanlığı kazandı. Bu seçimlerde RP'nin tekrar Güneydoğu'da büyük başarı elde ettiği görülüyor. Muş, Ağrı, Bingöl, Bitlis, Batman, Siirt, Diyarbakır, Van, Şanlıurfa, Adıyaman il belediye başkanlıklarını kazanan RP, en yüksek oy oranlarını Güneydoğu’da elde ederek geçmişe dönüyor. Henüz devlet tarafından resmi rakamlar açıklanmamış olmakla birlikte Demokrasi Partisi (DEP)’in seçim boykotunun RP’nin oy oranını yükselttiği sanılıyor. Seçmenin bir kısmının sandık başına gitmeyerek, bir kısmının da bilinçli şekilde geçersiz oy kullanarak DEP’in çağrısına uyduğu, boykot oranının birçok birimde yüzde 50’lere ulaştığı öne sürülüyor, örneğin 1989’da Siirt’te 40 bin oyla yüzde 26.6 oranına ulaşan RP, TRT’nin verdiği rakamlara göre beş yü sonra oyları 21 bine düşmesine rağmen oran mı yüzde 31.5’e çıkarttı. Diyarbakır'da da 1989’da 52 bin oyla yüzde 19.6 oranına sahip olan RP, 25 bin fazla oy almasına rağmen oy oranını yaklaşık ikiye katlayıp 33.0’a yükseltti. Benzer bir şekilde beş yıl içinde Mardin’de yalnızca bin oy fazla alan RP’nin oy oranı 6 puan arttı.
 
KÜRT OYLARININ ETKİSİ
Ayrıca RP’nin Güneydoğu’daki seçim sonuçlarını büyük oranda etkileyen devlet memuru (polis, özel tim, subay vb.) oylarının önemli bir bölümünü elde ettiği de bir diğer iddia. DEP’li seçmenin RP’yi desteklediği iddiaları DEP yöneticileri tarafından reddedildi, fakat bölgede devlet desteğiyle seçime sokulan MHP, BBP gibi partilerin adaylarının seçilmesini engellemek amacıyla bir kısım DEP yanlısının boykot tavrından vazgeçip merkez partilerine ve RP’ye yönelmiş olduğu düşünülebilir. Bütün bu olgular bir yana, 1994 yerel seçimleri RP’nin geleneksel oy deposu olan Güneydoğu’yla olan ilişkisini rehabilite etme noktasında önemli adımlar attığının göstergesidir.
94 seçimlerinin RP açısından çok daha önemli bir sonucu, bu partinin büyük kentler merkezli bir hareket olduğunu iyice ortaya çıkarmasıdır. Beşi büyükşehir olmak üzere toplam 28 ilin belediye başkanlıklarını kazanan RP, ilçe ve belde toplamı bakımından 338 belediye başkanlığıyla SHP’nin de gerisinde kaldı.
1989’da almış olduğu beş ilin (ara seçimlerde kaybettiği Van ve Şanlıurfa dahil) belediye başkanlıklarını yeniden kazanan RP’nin ek olarak elde ettiği 23 ilin belediye başkanlığını daha önce şu partiler kazanmıştı: SHP 11, DYP 6, ANAP 4, MÇP ve CHP 1. Bütün partilerden belediye başkanlığı, dolayısıyla oy aldığı görülen RP, esas olarak 1989 yerel seçimlerin muzaffer partisi SHP’nin yerine oturdu. İstanbul ve Ankara büyükşehir belediye başkanlıklarını kazanmakla da bunu tescil etti.
Mart 1994 seçimleri, RP’nin motor gücünün İstanbul örgütü olduğunu da tescil etti. Daha önceki seçimlerde RP’nin Türkiye ortalamasıyla İstanbul ortalaması hemen hemen aynıyken, bu seçimlerde İstanbul 5-6 puan daha arttı. Bunun sonucunda İstanbul’un 17 ilçe belediye başkanlığı RP’nin oldu.
 
BÜYÜKŞEHİRLERDEKİ BAŞARI
1984 yerel seçimlerinde yüzde 4.4 oy oranıyla siyaset sahnesine gmen RP, her seçimde oy oranım artırdı ve son olarak 1994 yerel seçimlerinde yüzde 19.0 oranına vardı. RP’nin girdiği seçimlerde aldığı oy oranlarının karşılaştırmalı bir incelemesi bu partinin, yaygın kanının aksine “köylü - kasabalı" partisi değil, kentli bir parti olduğunu, en azından kentlerin öncülüğünde geliştiğini gösteriyor.
En son seçimde 28 ilin belediye başkanlığını kazanarak kentli olduğunu kanıtlayan RP, aslında girdiği ilk seçimden beri bu vasfa sahipti.
En çok seçmen sayısına sahip 26 ildeki RP oylarını incelediğimizde, bu şehirlerden 1984’te 11, 1987’de 7,1989’da 9, 1991’de 10, 1994’te ise 11'inin RP’nin ülke ortalamasının üstünde oy aldığını görüyoruz. Son seçimlerdeki bu 11 ilin listesi bize ilginç bir görünüm sunuyor: Ankara. Diyarbakır, Erzurum, Gaziantep, İstanbul, Kayseri, Kocaeli, Konya, K. Maraş, Sakarya, Trabzon. Son üç il dışındaki sekiz ilin yerel yönetim açısından büyükşehir statüsünde olduğu ve Türkiye’de toplam 15 büyükşehir bulunduğu göz önüne alınırsa, RP'nin, ülkenin önde gelen sanayi, ticaret, eğitim, turizm, kültür ve yönetim merkezlerinin yarıdan fazlasında yaklaşık her dört seçmenden birinin tercihi olduğunu görürüz. Bu büyükşehirlerden Gaziantep ve Kocaeli’yi kılpayı SHP’ye kaptıran RP, İç ve Doğu Anadolu’nun tüm büyükşehirlerinin belediyelerini elde etmiş durumda.
 
RP’NİN ZAYIF OLDUĞU YERLER
RP’nin en zayıf olduğu dört il Edime, Kırklareli, Muğla ve Tunceli. RP’nin yüzde 5 ila 10 oranında oy aldığı iller ise Antalya, Aydın, Çanakkale, Denizli, İzmir, İçel, Kastamonu, Tekirdağ, Bartın, Ardahan. Diğer bir deyişle RP, Tunceli ve Ardahan istisnaları sayılmazsa, Trakya başta olmak üzere Ege, Akdeniz ve Batı Karadeniz sahil şeritlerinde bir türlü iddia sahibi olamıyor. 10 yıl içinde oylarını 14.6 puan artıran RP, bu artışı büyük oranda İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu, Doğu Karadeniz ve Marmara’nın sanayi bölgelerine borçlu.
27 Mart 1994 seçimlerinde RP’nin ne derece başarı kaydettiğini anlamak için bu seçimin sonuçlarını 1989 yerel seçimleriyle kıyaslamak daha anlamlı olacak. Zira arada yapılan 1991 genel seçimleri ittifak olgusu nedeniyle yanıltıcı karşılaştırmalara neden olabilir. Beş yıl içinde oylarını 9 puan artıran RP hiçbir yerde gerilemedi. En düşük oy artışları 0.8 ile Muğla. 1.2 ile Edime, 1.6 ile Kırklareli, 2.3 puan ile Kastamonu’da gerçekleşti. RP en büyük atılımını 21.5 artı puanla Malatya’da yaptı. Ardından oylarını Bingöl’de 19.3, Sakarya’da 15.9, Erzincan’da 15.2,
Adıyaman’da 14.5, Ankara’da 14.4, İstanbul, Kayseri ve Kocaeli’de 14.1, Çorum’da 14.0 puan artırdı.
 
RP - MHP REKABETİ
12 Eylül’ün ardından ANAP ve DYP’de toparlanan milliyetçi - muhafazakâr oyların on yıl içinde merkezden uzaklaştığı 1994 seçimleriyle belirgin bir şekilde ortaya çıktı. 1991 seçimlerinde RP - MÇP - IDP ittifakı yüzde 16.9 olan oy oranına ulaşmıştı. 1994’te ise RP yüzde 19.0, MHP adını alan MÇP yüzde 8.0, bu partiden kopan BBP yüzde 1.2, Millet Partisi (MP) adını alan IDP yüzde 0.4 oy elde etti. Diğer bir deyişle ittifakın oy toplamı yüzde 28’i aşıyor. RP - MHP - BBP - MP toplam oylarının yüzde 40-50 civarında seyrettiği iller şunlar: Bayburt, Yozgat, Sivas. Erzurum, Bingöl, Konya, Kayseri, Gümüşhane, Karaman, Çankırı, Elazığ, Çorum, Aksaray, Erzincan, K. Maraş.
Bu illerin büyük çoğunluğunda RP ile MHP arasında yoğun bir yarış yaşandı. MHP, “Kürt realitesini tanımama" ile prim yaparken, rakip partinin bazı “sivil" adaylarının Kürt sorununa demokratik çözüm çizgisinde olmasını, bu kişileri “PKK’lı" olarak itham etmek için kullandı. DSP lideri Bülent Ecevit’in RP’ye yönelik "Kürtçü” suçlaması bu bölgelerde MHP’nin işine yaradı.
Her iki parti de Sünni muhafazakâr tabandan oy çalmaya çalışırken, RP adayları, özellikle il merkezlerindeki gecekondu mahallelerinde yaşayan, sosyal demokratlara küsmüş, MHP’den ürken dar gelirli Alevi yurttaşlara yönelik politikalar geliştirdi. Kanıtlanması zor olmakla birlikte, RP bu kesimlerden de oy almışa benziyor.

Yazının orjinal hali

Destek olmak ister misiniz?
Doğru haber, özgün ve özgür yorum ihtiyacı
Bugün dünyada gazeteciler birer aktivist olmaya zorlanıyor. Bu durum, kutuplaşmanın alabildiğine keskin olduğu Türkiye'de daha fazla karşımıza çıkıyor. Halbuki gazeteci, elinden geldiğince, doğru haber ile özgün ve özgür yorumla toplumun tüm kesimlerine ulaşmaya çalışmalı ve bu yolla, kutuplaşmayı artırma değil azaltmayı kendine hedef edinmeli. Devamı için

YAZI DİZİSİ

1	REFAH PARTİSİ’Nİ ANLAMAK 1: Dinamik ve laik bir örgütlenme	10.04.1994
2	REFAH PARTİSİ’Nİ ANLAMAK 2: RP, kentli bir partidir	11.04.1994
3	REFAH PARTİSİ’Nİ ANLAMAK 3: RP'li Belediyelerin işi zor	12.04.1994

Son makaleler (10)

15.12.2024	11 soruda, YPG ya kendini fesheder mi ya da feshedilir mi?
15.12.2024	Murat Yetkin ile söyleşi: Meraklısı İçin Ortadoğu Kitabı
08.12.2024	Hamas, Hizbullah ve Esad: İran’ın “Direniş Ekseni” tarihe karışırken
06.12.2024	Behlül Özkan ile söyleşi: 1982’deki Müslüman Kardeşler’in Hama ayaklanmasından bugüne
04.12.2024	Murat Özçelik ile söyleşi: Türkiye Suriye’de ne yapabilir? Ne yapmalı?
04.12.2024	Transatlantik: Suriye’de neler oluyor? Neler olabilir?
02.12.2024	Eski PKK yöneticisi Nizamettin Taş: "PKK’nin Öcalan’a bağlılığı özde değil, ağırlıklı olarak sözdedir”
01.12.2024	RTÜK İslam dinini kurtarabilir mi?
27.11.2024	Transatlantik: Lübnan’da ateşkes - Ukrayna savaşında son durum - Trump gün sayıyor
24.11.2024	Kürt realitesi, Kürt sorunu realitesi, Kürt siyasi hareketi realitesi

15.12.2024		11 soruda, YPG ya kendini fesheder mi ya da feshedilir mi?
22.09.2024		Ruşen Çakır nivîsî: Di benda hevdîtina Erdogan û Esed de
17.06.2023		Au pays du RAKI : Entretien avec François GEORGEON
21.03.2022		Ruşen Çakır: Laicism out, secularism in
19.08.2019		Erneute Amtsenthebung: Erdogans große Verzweiflung
05.05.2015		CHP-şi Goşaonuş Sthrateji: Xetselaşi Coxo Phri-Elişina Mualefeti
03.04.2015		Djihadisti I polzuyutsya globalizatsiey I stanovitsya yeyo jertvami. Polnıy test intervyu s jilem kepelem
10.03.2015		Aya Ankara Az Kobani Darse Ebrat Khahad Gereft?
08.03.2015		La esperada operación de Mosul: ¿Combatirá Ankara contra el Estado Islámico (de Irak y el Levante)?
18.07.2014		Ankarayi Miçin arevelki haşvehararı