Cehennem başkaları mıdır?

25.07.2019 medyascope.tv

25 Temmuz 2019’da medyascope.tv’de yaptığım değerlendirmeyi yayına Gamze Elvan hazırladı.

Merhaba, iyi günler. Başlığı Fransız düşünür Jean-Paul Sartre’dan aldım — ya da çaldım. Aslında onun sözü “Cehennem başkalarıdır” ya da “Cehennem ötekilerdir” olarak çevrilebilir. Bu Çıkış Yok adlı oyununda geçen bir cümle ve buradan hızla çok popüler oldu, üzerine çok tartışılan bir cümle. Herkes farklı farklı yorumladı; ancak Sartre, bu yorumların büyük bir kısmının doğru olmadığını söyleyerek uzun bir açıklama yapmıştı. Ben oradaki açıklamasına riayet etmeyeceğim, o daha varoluşçu –tabii, varoluşçu bir düşünür olarak–, ben cümleyle ilk akla gelen üzerinden bir şeyler söylemek istiyorum. Tam Sartre’nin kastettiği değil; cehennem ötekilerdir, cehennem başkalarıdır aslında bana göre. İlk aklıma getirdiği hep hayatım boyu hep böyle olmuştu, ama Sartre’ın esas kastını okuduğum zaman yanlış olduğunu gördüm — yine de ilk çağrışım bu. Benzer bir başlıkla Yusuf Ziya Cömert Karar’da yazmış, o da “Cehennem başkaları mıdır?” sorusu üzerinden bir yazı yazmış, Türkiye’de yaşanan kutuplaşmadan hareketle bir yazı yazmış. Ben de biraz bundan bahsetmek istiyorum:
Dün bir yayın yaptım Suriyelilerle ilgili. Daha önce yaptığım yayınlarda olduğu gibi bu yayında da biliyordum başıma gelecekleri: Benim söylediklerime katılan, onay veren ve bana teşekkür edenler az sayıda; ama çok sayıda birbirinden farklı yerlerde, birbirinden farklı pozisyonda olduklarını tahmin ettiğim izleyiciden çok eleştiri ve yer yer sert eleştiri ve hatta hakaret, az da olsa küfür aldım. Dönüp dolaşıp Türkiye’deki Suriyeliler meselesinde hep “biz ve onlar” mantığının hâkim olduğunu görüyorum. Bu sadece Suriyeliler meselesinde değil; insanlar dünyanın değişik yerlerinde değişik zamanlarda genellikle kendilerinden olmayanları başlarına gelen sorunların esas sorumlusu olarak görme eğilimindedirler — bu en yaygın tavır. Ama toplumlar, dünya, ülkeler tam da bunun aşıldığı yerlerde pozitif anlamda, olumlu anlamda ilerlerler. Yani başkalarını ötekileştirmeden, başkalarının dertlerini dert edinerek, en önemlisi çoğunluk olmanın kibriyle hareket etmeyip, kendisinden sayıca az olanların taleplerini beklentilerini ciddiye alması ve bunların hayata geçirilebilir, karşılanabilir olanları için adım atmasıyla gelişir. Ama krizlerin olduğu yerlerde –ekonomik, politik, ideolojik her türlü krizlerin olduğu yerlerde– genellikle çoğunluk olanların bütün hakları kendilerinde toplayıp geri kalan, sayıca az olanların haklarının pekâlâ ihlal edilebileceğini savunduklarını görüyoruz. Dünyanın değişik yerlerinde faşizm, nazizm bunun en çarpıcı örnekleri olarak karşımıza çıkıyor. Üstün ırk, sayıca kalabalık olan, güçlü olanın; güçsüz olan genellikle kötü niyetli olarak tanımlanıp haklarında komplo teorileri falan üretilip –örneğin, Yahudilerde olduğu gibi– onların yok edilmesi, güçlü olanın varlığını sürdürmesi için onların yok edilmesi gibi perspektifler gelişiyor. 
Bu aslında sadece ülkeler bazında değil; tek tek toplumlar, mahalleler, hatta aile içinde de bunun örneklerini sık sık görüyoruz. Suriyeliler meselesinde, benim gibi Suriyeli olmayan birisinin Suriyelilerin beklentilerini, kaygılarını ciddiye alma çabalarına karşılık verilen cevabın, “Çok seviyorsan al evine, besle” denmesi, hiçbir şekilde kamusal alanda yapılan eşit, karşılıklı saygıya dayanan bir tartışma olmuyor. “Al evine, besle” denmesi, bir kere sizin ne söylediğinizi anlamamakta ısrar, ikinci olarak da tabii ki Suriyelileri aşağılamak için kullanılan bir yöntem oluyor. Bu olayı aslında birçok alana taşıyabiliriz. Örneğin Kürt meselesini dile getirdiğinizde, Kürtlerin de haklarını dile getirdiğinizde, taleplerini dile getirdiğinizde, bunlara sempatik hatta empatik baktığınızda gelen tepkilerden birisi de genellikle “Sen Kürt müsün?” ya da “Kürt değilsin ama Kürtten daha çok Kürtçüsün” şeklinde tespitler oluyor. Bu konuda bir anım var: Zamanında Habertürk’te çalışırken televizyon yayınında AKP yanlısı iki Kürt siyasetçiyle siyasetçiyle tartışıyorduk ve bana onlar, “biz Kürdüz, biz senin kadar savunmuyoruz” dediler. Aslında onların savundukları iktidardı, Kürtleri savunmak gibi dertleri yoktu ya da Kürtleri savunmak gibi dertleri tâliydi. Benim iktidardan bir beklentim olmadığı için Kürtlerin haklarını daha rahat bir şekilde savunabiliyordum ve onları da rahatsız edebiliyordum. Buradaki husus esas olarak, insanların mensup olmadıkları kesimlerin haklarına karşı duyarlı olması, sorunlarına karşı duyarlı olması ve elden geldiği kadar bunların çözümüne katkıda bulunma çalışmasıdır. Hele siz eğer egemen olan kümedenseniz –etnisite olabilir, mezhep olabilir, din olabilir, yaşam tarzı olabilir–, ötekilerin beklentilerinin karşılanması konusunda daha duyarlı olmanız gerekir gerçekten. Demokrasi de çoğulculuk da aslında böyle bir şey. 
Şimdi bu olayı birçok alana taşıyabiliriz, örneğin bugün Akif Beki’nin Karar’da,Netflix’teki eşcinsellikle propagandasıyla ilgili yazdığı yazı çok tepki çekti. Tabii destekleyenler de çok olmuştur; ama televizyondaki birtakım Netflixdizilerinde eşcinsellik propagandası yapıldığı ve eşcinselliğin özendirildiği yolundaki bir tespit — tespit demeye aslında bin şahit lâzım; çünkü eşcinsellik bir yönelimdir, kimse bir televizyon programı vs. izleyerek eşcinsel falan olmaz. Burada da zaten egemen olan, güçlü olan heteroseksüel kültürden bakış açısından hareketle yapılan bir şeydir. Siz buna itiraz ettiğiniz zaman, “Böyle bir şey olmaz, eşcinselleri böyle küçük düşürmeyin, eşcinselleri anlamaya çalışın” dediğiniz zaman, size verilen tepki de yine sizin eşcinsel olduğunuz ya da –daha önce başıma geldi– “Sizin çocuklarınız eşcinsel olsa ne dersiniz?” şeklinde tepkiler. Bu, “Evinize Suriyeli alın”ın bir başka versiyonu tepkiler. Burada illâki eşcinsellerin haklarını, kaygılarını ciddiye almanız için eşcinsel olmanız, eşcinselliğe yakın olmanız ya da bir yakınınızın eşcinsel olması gerekmiyor — böyle bir şart yok. Burada şöyle şeyler de var tabii çok kullanılan: “Benim de eşcinsel arkadaşlarım var, benim de Kürt arkadaşlarım var, benim de Suriyeli tanıdıklarım var” deyip, “ama” diye devam eden cümleler kuruluyor. Şöyle bir şey yapılıyor; içlerinde istisnai olarak ihlal olabilir ama bunlar genellikle toplumda değişik nedenlerle, mesela Suriyeliler için söylenen: Güvenlik, ahlâk konusu, işte, şöyle şeyler var, “Eşimizi, kızımızı sokağa bırakamıyoruz”. Sanki Türkiye’de yaşayan Suriyeliler –ortada rakamlar da var bakıldığı zaman görüyoruz–, suç istatistiklerinde öyle çok da yüksek Suriyeli suç eğilimi falan yok. Türkiye’de cinsel suçlar çok işleniyor ve bunları yapanların büyük bir çoğunluğu da göçmen, mülteci falan değil. İşin ilginç tarafı bu tür konularda sesini çıkaranlar, Suriyeliler üzerinden sesini çıkaranlar, Türkiye’de yaşanan genel olarak cinsel suçlara karşı çok fazla duyarlı olmuyorlar. “Benim de eşcinsel arkadaşım var, benim de Kürt arkadaşlarım var, ama…” diyorlar. Mesela benim hayatta yakın bir zamana kadar en yakın arkadaşlarımdan bir tanesi eşcinseldi, açık bir eşcinseldi; ama kendisiyle arkadaşlığımız, onun Türkiye’de yaşanan birtakım zulümleri, başka konularda yaşanan zulümlerin yanında yer almasıyla koptu, yoksa eşcinsel olduğu için arkadaşlığımız koptu vs. değil. Onun güçsüzün karşısında güçlünün yanında yer almasından dolayı koptu. Sorun burada insanların etnisitesi, cinsel yönelimi ya da ırkı vs. falan değil; sorun insanların toplumda kendisinden olmayanlara nasıl baktıklarıdır. Suriyeliler meselesinde ayrımcılık ve hatta ırkçılığın olduğunu söylediğim için bana çok kızanlar var. “Biz ırkçı değiliz, Türkiye’de ırkçılık” yok diyenler var. Bugün Murat Sevinç’in yazısında –çok güzel yazı yazmış yine– bir bölümü okuyarak noktalamak istiyorum. Murat Sevinç diyor ki:
“Muhterem okur, ırkçılık, içinde yüksek dozda ‘kibir’ barındıran ve geçen yüzyılı kana bulamış bir baş belasıdır. Irkçılar ülke ve insan sevmez. Tarih boyunca tek marifetleri, kendi memleketlerinin mahvına sebep olmalarıdır. İstisnası yok. O kibir bir gün Suriyeliye, beriki gün Kürt’e, sonunda mutlaka sizlere, ‘seyredenlere’ yönelecektir. Yöneliyor da zaten. Biz yurttaşız, insanız ve birimiz diğerinden daha üstün ya da ayrıcalıklı değiliz. Bir siyasal sorunun can yakıcı insanî boyutunun yeni ırkçı girişimlere yol açmasına izin vermemek gerektiğini unutmayalım.”
Evet, söyleyeceklerim bu kadar, iyi günler.

Destek olmak ister misiniz?
Doğru haber, özgün ve özgür yorum ihtiyacı
Bugün dünyada gazeteciler birer aktivist olmaya zorlanıyor. Bu durum, kutuplaşmanın alabildiğine keskin olduğu Türkiye'de daha fazla karşımıza çıkıyor. Halbuki gazeteci, elinden geldiğince, doğru haber ile özgün ve özgür yorumla toplumun tüm kesimlerine ulaşmaya çalışmalı ve bu yolla, kutuplaşmayı artırma değil azaltmayı kendine hedef edinmeli. Devamı için

Son makaleler (10)

29.06.2025	Erdoğan ile Kılıçdaroğlu’nun birbirlerinden medet umması ne anlama geliyor?
28.06.2025	Kemal Kılıçdaroğlu mucizesi
27.06.2025	“Türkiye’de seçimle iktidar değişimi dönemi kapandı” mı gerçekten?
26.06.2025	Cübbeli olmak değil, Cübbeli kalmak zor
25.06.2025	Fatih Altaylı Ruşen Çakır’ın sorularını yanıtladı: “İspanya’dayken AKP’li bazı dostlar arayıp ‘gelme tutuklayacaklar’ dedi, sinirlendim ve geldim”
25.06.2025	Bir hayal kırıklığı olarak Kemal Kılıçdaroğlu
24.06.2025	CHP oyun bozmaya devam ediyor
23.06.2025	Yanıbaşımızda ülkeler birbirleriyle, biz ülke olarak birbirimizle savaşıyoruz
22.06.2025	“Öcalan Kürtleri satıyor” koalisyonu
22.06.2025	Fatih Altaylı’nın tutuklanması bize neler söylüyor?

29.06.2025		Erdoğan ile Kılıçdaroğlu’nun birbirlerinden medet umması ne anlama geliyor?
22.09.2024		Ruşen Çakır nivîsî: Di benda hevdîtina Erdogan û Esed de
17.06.2023		Au pays du RAKI : Entretien avec François GEORGEON
21.03.2022		Ruşen Çakır: Laicism out, secularism in
19.08.2019		Erneute Amtsenthebung: Erdogans große Verzweiflung
05.05.2015		CHP-şi Goşaonuş Sthrateji: Xetselaşi Coxo Phri-Elişina Mualefeti
03.04.2015		Djihadisti I polzuyutsya globalizatsiey I stanovitsya yeyo jertvami. Polnıy test intervyu s jilem kepelem
10.03.2015		Aya Ankara Az Kobani Darse Ebrat Khahad Gereft?
08.03.2015		La esperada operación de Mosul: ¿Combatirá Ankara contra el Estado Islámico (de Irak y el Levante)?
18.07.2014		Ankarayi Miçin arevelki haşvehararı